Spanning en het reptielenbrein - 2

...vechten, vluchten en bevriezen

Deze maand schrijf ik elke week een blog over spanning en het reptielenbrein. Dit is het tweede deel en gaat over ons zenuwstelsel.

gedrag vanuit overlevingsmodus

Als we vanuit het reptielenbrein handelen, reageren we instinctmatig zonder ook maar een moment stil te staan bij de gevolgen. Als dat gebeurt, vragen we ons niet af hoe iemand anders zich voelt of hoe die het zal vinden wat we doen.

Eén van functies van dit brein is om mogelijk gevaar te detecteren en zo snel mogelijk te elimineren, door of te vluchten of het gevaar te vernietigen. Daarvoor worden tijdelijk andere functies van het brein ‘uitgeschakeld’. Als iemand van jouw team reageert vanuit het reptielenbrein, is de nuance weg en is de focus puur om het gevaar zo snel mogelijk te elimineren. In de oertijd was dit essentieel om te overleven; een heel nuttige functie.

"fight or flight"

In de oertijd leefden wij als jager/verzamelaar. Je was of in de grot, of je was erbuiten. Als je buiten de grot was, was je aan het jagen of aan het verzamelen. Er kon op elk moment gevaar op je afkomen. Je moest alert zijn voor dit mogelijke gevaar. Je hele systeem stemt zich hierop af. Je wordt alerter, pupillen worden wijder, hartslag versnelt, je staat paraat om snel in actie te komen als er wat gebeurt. De energie gaat weg van de gebieden waar het minder nodig is zoals de maag. Het sympathische zenuwstelstel gaat aan. De spanning in deze toestand is hoog. Dit kan een gezonde alerte spanning zijn; ook wel ‘fight’ modus genoemd. In deze fight modus heb je de spanning onder controle en helpt je om scherp en alert te zijn, klaar om in actie te komen als dat nodig is. Het kan ook zijn dat de spanning in deze toestand te veel wordt en dat het reptielenbrein merkt dat vechten geen zin meer heeft en dat het tijd is om te vluchten, de zogenaamde ‘flight’ modus.

“Freeze”

Na het jagen/verzamelen kom je terug in de grot, waar je meestal veilig was. Je hartslag gaat omlaag, en bloed kan meer naar je maag gaan. Je kan ontspannen. De spanning gaat omlaag. Tijd om te eten en te ontspannen. Het parasympatische zenuwstelsel gaat aan. Vaak leefden stammen met elkaar in een grot. Dit was de plaats waar men samen was, samen at, de liefde bedreef, tot rust kwam.

Echter, het kon ook zo zijn dat als je te lang in de grot bleef zitten, de spanning om weer te gaan jagen/ verzamelen te groot werd. Of wanneer je op je laatste jacht was aangevallen en gewond was geraakt, de angst om naar buiten te gaan te groot werd. De spanning in je lichaam bouwt zich op maar kan niet weg en je komt in een ‘freeze’ toestand. Je zou dus kunnen zeggen dat er zowel in de grot als erbuiten een gebied is waar je ‘optimaal’ functioneert; waar je spanningsniveau precies goed is voor jou om optimaal te kunnen functioneren. En dat er in de grot en erbuiten ook een gebied is waar de spanning te groot wordt en je doorslaat naar een “freeze” toestand.

Balans vinden tussen spanning en ontspanning

Het reptielenbrein heeft zeer veel invloed op hoe wij functioneren onder druk, als het spannend wordt. Voor een optimaal functioneren van dit systeem is het in de eerste plaats belangrijk dat je het goed leert kennen en begrijpt hoe het bij jou werkt. Zodat je je hiervan bewuster wordt.
Daarnaast is het belangrijk dat je regelmatig op een gezonde manier in een figuurlijke ‘Fight’ toestand begeeft. Hier wordt niet letterlijk vechten bedoelt, maar gaat over je plek leren innemen, je kunnen uitspreken over wat je vindt en waar je het moeilijk mee hebt, te leren knokken voor wat je lief is; over wat je wilt bereiken in je leven.

En daarnaast is het ook belangrijk dat je regelmatig teruggaat naar de grot, waar je kunt ontspannen, genieten van gezelschap van vrienden en familie, tot rust komt, ontspant.  De ideale spanning is te vinden in een goede afwisseling van deze twee. Je kan vechten wanneer het nodig is, met bewustzijn, en je kunt ontspannen wanneer het nodig is.  Er ontstaat een disbalans in dit systeem doordat of je te veel in de ‘grot’ zit, of dat je te veel aan het vechten bent.

Wat is jouw primaire reactie onder spanning? Heb je de neiging om (figuurlijk) te gaan vechten? Of heb je de neiging om te vluchten? Aan beide zitten voor- en nadelen, het is belangrijk dat jij weet welke bij jou de overhand heeft. Dus bij de eerstvolgende keer dat je flinke spanning ervaart, kijk of je er even met je aandacht bij kunt blijven om te voelen welke neiging bij jou de overhand heeft.

Ben jij de baas over je gedrag?

Heb jij inzicht in je eigen gedrag? Weet je hoe je overkomt op andere mensen? Hoe jij en je team functioneren onder spanning? Volg de 4-daagse “Masterclass Persoonlijk Leiderschap – Spanning Special” en leer effectiever te handelen, je kracht en kwetsbaarheden te laten werken voor je leiderschapsstijl en hoe spanning jou en je team kan helpen om tot optimale prestaties te komen.

Mijn volgende blog in de serie ‘spanning en het reptielenbrein’ gaat over ‘verstoring van het reptielenbrein’. Deel 1 in deze serie ging over onze ‘drie breinen’.

PS Wellicht is er iets specifieks waar je tegenaan loopt of heb je behoefte aan voor jou passende ondersteuning, stuur mij dan een mailtje, ik help je graag! stijn@in-venture.nl of bel me op (+31) 06-41764393.